تلاش آمریكا برای نفوذ فرهنگی در ایران

رهبر معظم انقلاب نسبت به تلاش آمریكا برای نفوذ فرهنگی در كشورمان با استفاده از نتایج مذاكرات هسته‌ای هشدار داده بودند. در چند روز اخیر برخی از رسانه‌ها با آب و تاب فراوان از احتمال حضور «مك دونالد» در ایران خبر دادند، شركتی كه به یكی از نماد‌های زندگی آمریكایی تبدیل شده است.

یك چاه تا آمریكا

آیا با حفر یك چاه 200 ذرعی (هر ذرع حدود یك متر) سر از ینگه دنیا در می‌آوریم؟! از زمانی كه این سؤال در ذهن فتحعلی شاه قاجار شكل گرفت تا زمانی كه «حاج سیاح» به عنوان اولین ایرانی پایش را به خاك ایالات متحده گذاشت چند دهه‌ای تأخیر افتاد. اما آمریكایی‌ها بدون اینكه مانند شاه ایران هوس كندن چاه كنند، خود را به ایران رساندند. طبق آنچه در تاریخ ثبت شده است اولین برخورد آمریكایی‌ها با ایرانیان آن هم در قالب حضور میسیونر‌های مذهبی و چیزی كه از آن در عصر حاضر به عنوان «تهاجم فرهنگی» یاد می‌شود، رخ داد. اولین آمریكایی‌ها سعی داشتند مردم ایران را به تغییر دین تشویق و ترغیب كنند و هر چه زمان گذشت با حضور بیشتر آمریكایی‌ها در ایران نفوذ آنها در ساختار اداری، آموزش و پرورش و سیستم مالی قاجار‌ها بیشتر شد، اما هنوز هم شاهزاده‌های قجری علاقه بیشتری داشتند تا به روس یا انگلیس وابسته باشند تا ایالات متحده كه رفت و آمد اولین سفیر ایران تا آنجا حدود شش ماه طول می‌كشید.

نشانی تهران، خیابان روزولت

از دامنه نفوذ آمریكایی‌ها در ایران طی دوران پهلوی به حد كامل گفته شده و اسناد تاریخی بسیاری در این زمینه وجود دارد اما اكثر مطالعات صورت گرفته درباره نقش‌آفرینی آمریكا در كشورمان معطوف به حضور سیاسی، نظامی و اقتصادی بوده و كمتر پیش آمده است كه نسبت به تأثیرات فرهنگی كه آمریكایی‌ها در طول 53 سال حكومت پهلوی در ایران داشته‌اند، به طور عمومی و در رسانه‌ها بحث شود. اما در تاریخ شفاهی ایرانی‌ها هنوز هم طعم نوشابه‌های آمریكایی، زرق و برق ماشین‌های فورد، لوازم خانگی جنرال، فیلم‌های كابویی، سریال مرد شش میلیون دلاری، مجلات مد و لباس آمریكایی و سفر مستقیم به نیویورك با هواپیمایی ملی وجود دارد. ایرانیانی كه اصلی‌ترین خیابان‌های پایتخت‌شان به نام رؤسای جمهور آمریكا، روزولت و آیزنهاور نامیده شده بود، می‌خواستند كتاب‌هایشان را از مؤسسه فرانكلین بخرند، برای توسعه كشورشان به اداره «اصل چهار ترومن» بروند و از همه بدتر اینكه شاهد ساخت محلاتی در سطح شهر‌ها متناسب با سبك زندگی آمریكایی باشند چیزی كه در تهران امروز با نام «شهرك غرب» نامیده می‌شود، یادگار همین دوران است.
اگرچه انقلاب اسلامی و تحولات فرهنگی بعد از آن باعث شد تا رواج سبك زندگی غربی در ایران و پیاده شدن فرهنگ آمریكایی زیستن تا حد زیادی متوقف شود اما همیشه در این سال‌ها تمایل زیادی از سوی ابزار‌های فرهنگی غربی برای انتقال محصولات خود به داخل ایران وجود داشته است. حتی در دوران تحریم نیز كه كشورمان از دستیابی به بسیاری از محصولات كارخانجات آمریكایی محروم بود، تولیدات فرهنگی این كشور كه زمینه‌ساز اصلی آمریكایی شدن جوامع مختلف است، از مبادی غیررسمی چون نوار‌های كاست و ویدئو و بعد‌ها CD و DVD گرفته تا رسمی‌ترین رسانه كشور یعنی تلویزیون پخش شده‌اند.
اكنون با توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 و زمزمه لغو تحریم‌هایی كه سال‌هاست علیه ما تحمیل شده است، این نگرانی به وجود آمده است كه آیا منظور از لغو تحریم‌ها، برداشتن تحریم‌های تكنولوژیك بوده یا قرار است فرهنگ آمریكایی در قالب «مك دونالد» به ایران باز گردد؟!
طی روز‌های اخیر چند گزارش درباره احتمال تأسیس شعبه‌های «مك دونالد» در ایران منتشر شده، شركتی كه یكی از مهم‌ترین اركان سبك زندگی آمریكایی به شمار می‌رود. رهبر معظم انقلاب روز گذشته درباره تلاش آمریكا برای نفوذ فرهنگی در ایران هشدار دادند؛ «ایشان در دیدار علما، صاحبنظران و مهمانان اجلاس مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام و اجلاس اتحادیه رادیو- تلویزیون‌های اسلامی، مبارزه با نقشه‌های استكبار در منطقه را مصداق بارز جهاد فی سبیل‌الله خواندند و با اشاره به مقابله قاطع با «تلاش آمریكا برای سوءاستفاده از نتایج مذاكرات هسته‌ای و نفوذ اقتصادی سیاسی و فرهنگی در ایران» افزودند: «نقشه نظام سلطه در منطقه بر دو پایه ایجاد اختلاف و نفوذ استوار است كه باید با نقشه‌های صحیح هجومی و دفاعی به مبارزه هوشیارانه و بی‌وقفه با آن پرداخت.»
به نظر می‌رسد یكی از راه‌های مؤثر در جلوگیری از آنچه آمریكا به دنبال آن است، توجه به تولید ملی در حوزه فرهنگ است؛ كالاهای فرهنگی كشورمان كه قابلیت عرضه جهانی نیز داشته باشند باید جایگزین محصولاتی باشند كه آمریكا سال‌هاست در پی انتشار آنها در جهان است و از ابزارهایی مانند رسانه‌های نوین، سینما، تئاتر و فضای مجازی كه همگی آورده‌های غرب به شمار می‌رود در راستای انسجام فرهنگی در داخل استفاده شود.
منبع مقاله: روزنامه جوان